‘The biggest changes in the world are never on the frontpage of the newspaper.’ Afgelopen zondag keek ik naar VPRO’s Tegenlicht over ‘Goed geld verdienen.’ Aan het woord was Waldemar Zeiler van Einhorn. Samen met Philip Siefer richtte hij een veganistisch en duurzaam condoom- en tamponmerk op. Die eerste zin in de documentaire bleef hangen. Hij voegde er nog aan toe: ‘If you want to know where the world is heading, look into the ideas that are floating around. Look at the ideas and convictions. If you watch carefully you see that people slowly change their opinions as to what is right and wrong for themselves and for society. Whenever there is a big crisis, suddenly these changes happen very fast.’
We waren bij een Meetup naar aanleiding van VPRO’s Tegenlicht. Georganiseerd door surfschool, annex duurzame huiskamer The Shore, in Scheveningen. Zo’n dertig tot veertig jongeren, twintigers en dertigers, waren gekomen. Omdat ze of zelf net een bedrijf aan het starten waren of gewoon belangstellend waren: hoe kan verantwoord ondernemen, duurzaam en zonder dat alleen aandeelhouders er beter van worden?
Hans van den Broek had een goed lopende surfschool, maar hij zag dat er behoefte was aan iets anders: een huiskamer, een fijne plek om samen te komen, met goed en verantwoord eten en drinken. Echt duurzaam zijn, was zijn droom. Daarom richtte hij, samen met Geert Verhoeff, die een horeca-achtergrond heeft, The Shore op. En ze stoeiden met de goede bedrijfsvorm. Hoe gingen ze hun plannen financieren en zouden beiden dan eigenaar moeten zijn? Dat zou alleen maar nadelig voor hen uitpakken.
Zo kwamen ze ertoe de stichting Sleipnir eigenaar te maken van The Shore. Sleipnir bestaat uit 10 ondernemingen waarvan de stichting weer eigenaar is. Dat betekent dat iedere onderneming een gedeelte van de omzet bij de stichting onderbrengt. En dat Sleipnir met die gelden de ondernemingen weer kan financieren. De winst van een onderneming wordt dus niet gebruikt om er alleen maar rijker van te worden, maar wordt ingezet om te investeren. “Natuurlijk wil ik winst maken,” aldus Hans van den Broek. Maar dan alleen om in een behoefte te kunnen voorzien. Hans en Geert zijn dus geen eigenaar, maar wel een soort rentmeester (steward-ownership) van The Shore.
Vanuit mijn rol als dagvoorzitter zie ik veel langs komen. Heel veel mensen die zich ergens druk over maken, soms boos zijn, maar die ook zelf weer initiatief nemen. Dat heb ik ook ervaren tijdens de Meetups die we zelf organiseerden naar aanleiding van Tegenlicht. Bij de bijeenkomst over houtbouw puilde de zaal uit. En een stel dat bezig was met een nieuw huis, besloot: “we gaan het anders doen.” En ook de belangstelling voor lokaal en duurzaam voedsel met initiatieven als Lekkernassûh en Herenboeren, trokken veel mensen.
Soms denk je dan: mooie initiatieven. Maar ze komen nog (te) weinig in het nieuws. Of alleen bij een bepaalde groep. En intussen stimuleert de politiek de oude economie. Maar toch: Carola Schoor, gepromoveerd op speeches en één van de genomineerden voor de Prinsjesrede, kwam met deze boodschap: ‘Als straks alles weer gewoon lijkt, na Corona, en het is mislukt om ook maar iets te veranderen, denk dan: eigenlijk is alles al anders. Want wij zijn veranderd.’